در حالی‌که ایالات متحده به دنبال تضمین واردات گاز طبیعی برای کشورهای اروپایی، در صورت تشدید تنش نظامی بر سر اوکراین و قطع شدن گاز طبیعی روسیه به اروپا است، مسکو می‌کوشد تا مقاصد جایگزین دیگری برای صادرات گاز خود بیابد.

هفته گذشته سفر ولادیمیر پوتین، رئیس ‌جمهوری روسیه، به چین و دیدار وی با شی جین پینگ، رئیس‌ جمهوری چین، در حاشیه افتتاحیه بازی‌های المپیک زمستانی در پکن، به انعقاد قراردادهای مهم صادرات نفت و گاز از روسیه به چین انجامید. البته امضای توافق‌نامه‌های جدید بین دو کشور، قراردادهای قبلی برای صادرات انرژی روسیه به چین را در چندین سال آینده، تقویت می‌کند.

در حاشیه این سفر، شرکت دولتی «روس‌نفت» روسیه قراردادی ۱۰ ساله با شرکت ملی نفت چین (CNPC) امضا کرد که بر اساس آن، روزانه بیش از ۲۰۰ هزار بشکه نفت خام روسیه را به چین صادر کند. شرکت «روس‌نفت» اعلام کرد که این صادرات از طریق قزاقستان به پالایشگاه‌های شمال غرب چین خواهد رسید.

از سوی دیگر، «گازپروم» روسی با شرکت «سی‌ان‌پی‌سی» چین قراردادی امضا کرد تا سالانه ۱۰ میلیارد متر مکعب گاز به چین عرضه کند. امضای قرارداد جدید، میزان عرضه این شرکت به چین را نسبت به مقدار صادرات کنونی، به ۴۸ میلیارد مترمکعب گاز افزایش می‌دهد. این در حالی است که چین به منظور تامین انرژی برای تضمین رشد روبه‌افزایش اقتصادی خود، توافق‌های دیگری نیز با روسیه دارد تا انرژی مورد نیاز آن همواره تامین شود. اعمال تحریم‌های غرب علیه روسیه در سال ۲۰۱۴ که شرکت‌های غربی را به خودداری از خرید انرژی روسیه واداشت، باعث تقویت بیشتر این قراردادها شد.

همکاری برای مقابله با غرب

اکنون در پی تشدید تنش بر سر اوکراین و تهدید ایالات متحده و کشورهای اروپای غربی به اعمال تحریم‌های بیشتر علیه روسیه در صورت حمله به اوکراین، مسکو و پکن در تلاش برای تقویت روابط خود برای مقابله با موضع‌گیری‌های احتمالی غرب هستند. موسسه «اس‌اند‌پی گلوبال پلاتس» در پژوهش تازه‌ای، به این نتیجه رسیده است که با بدتر شدن روابط با غرب، میزان همکاری روسیه و چین، به‌ویژه در زمینه انرژی، افزایش خواهد یافت.

اس‌اند‌پی گلوبال پلاتس، میانگین قیمت نفت خام اورال روسیه را در آغاز این ماه ۸۸.۱۶ دلار در هر بشکه برآورد کرد که نسبت به تخمین قبلی‌اش در ۴ ژانویه گذشته که ۷۷.۵ دلار بود، ۱۴ درصد افزایش را در هر بشکه نشان می‌دهد. پل شلدون، مشاور ارشد پلاتس آنالیتیکس، گفت: «خطرات احتمالی ناشی از تحریم‌های غرب بر بخش انرژی روسیه، تمایل مسکو را به افزایش صادرات انرژی به آسیا، و تمایل چینی‌ها را به سرمایه‌گذاری بیشتر در اکتشاف و تولید انرژی، افزایش می‌دهد. «روس‌نفت» هر روز بیش از ۸۰۰ هزار بشکه نفت روسیه را از طریق خط لوله نفتی که این دو کشور را به هم وصل می‌کند، به چین صادر می‌کند. علاوه بر این، نفت روسیه با استفاده از نفتکش‌ها نیز به چین اتقال می‌یابد. البته بخش عمده صادرات نفت روسیه به چین از طریق خط لوله نفتی که از قزاقستان می‌گذرد، منتقل می‌شود.

از سوی دیگر، حجم صادرات نفت روسیه به چین که از طریق خط لوله اصلی «خط لوله نفت سیبری شرقی- اقیانوس آرام» (که پیش از اعمال تحریم‌های غرب علیه روسیه ایجاد شد) در هر سال نزدیک به ۸۰ میلیون تن یا حدود ۱.۶ میلیون بشکه در روز است. بر اساس گزارش رسانه‌های محلی روسیه، ارزش قرارداد اخیر صادرات نفت روسیه به چین در یک دوره ۱۰ ساله، بیش از ۸۰ میلیارد دلار است.

علاوه بر قرارداد ۳۰ ساله امضا شده بین «گازپروم» و «سی‌ان‌پی‌سی» در سال ۲۰۱۴، دو شرکت مزبور قرارداد دیگری به منظور انتقال ۳۸ میلیون مترمکعب گاز در هر سال از روسیه به چین نیز امضا کرده‌اند. همچنین، گازپروم در حال توسعه یک خط لوله جدید به نام Power of Siberia 2 است که از قلمرو مغولستان می‌گذرد و تخمین زده می‌شود که میزان عرضه گاز روسیه به چین را بیش از ۵۰ میلیون متر مکعب دیگر افزایش دهد.

وابستگی اروپا به گاز روسیه

اروپا یکی از بزرگترین واردکنندگان گاز طبیعی روسیه است و این امر تنها به کشورهای اروپای شرقی و مرکزی هم‌مرز و نزدیک به روسیه محدود نمی‌شود، بلکه کشورهای اروپای غربی را نیز در بر می‌گیرد. در سال ۲۰۲۰، گازپروم که تقریبا انحصار صادرات گاز طبیعی روسیه به خارج از کشور را در اختیار دارد، حدود ۴۰ میلیارد متر مکعب گاز طبیعی به فروش رساند و حدود ۴۰ درصد از آن، به کشورهای اروپایی صادر شد.

بر اساس آخرین ارقام از منابع تجاری و آمار موسسه مطالعات انرژی آکسفورد، ۳۸.۱ درصد از صادرات گاز طبیعی روسیه به کشورهای اروپایی که شمار آن‌ها به ۲۷ کشور می‌رسد، وارد شده است. آلمان بزرگترین واردکننده گاز طبیعی روسیه است، زیرا تولید گاز آلمان، تنها حدود ۵ درصد از نیاز آن را تامین می‌کند و در نتیجه آلمان بیش از نیمی از گاز طبیعی خود را از روسیه وارد می‌کند.

هلند حدود ۲۶.۳ درصد  از گاز طبیعی مورد نیاز خود را از روسیه وارد می‌کند، اما فرانسه برای تامین ۱۶.۸ درصد از گاز طبیعی مورد نیاز خود به روسیه وابستگی دارد، و سوئد نیز حدود ۱۲.۸ درصد از گاز طبیعی مصرفی خود را از روسیه وارد می‌کند. این در حالی است که فرانسه و سوئد از جمله کشورهای اتحادیه اروپا هستند که بیشترین برق را در نیروگاه‌های هسته‌ای تولید می‌کنند.

حدود ۱۰.۴ درصد از گاز مورد نیاز اسپانیا نیز از روسیه وارد می‌شود، و «گازپروم» روسیه، ۹.۷ درصد گاز مصرفی پرتغال را تامین می‌کند. حتی بریتانیا نیز با داشتن منابع گازی و واردات گاز طبیعی مایع از منابع دیگر، ۶.۷ درصد گاز مورد نیاز خود را از روسیه وارد می‌کند. حدود ۶.۵ درصد از گاز طبیعی که در بلژیک به مصرف می‌رسد، نیز از روسیه وارد می‌شود.